Śmietanka (Śmiotanka) Hieronim h. Korczak (zm. 1659), podstarości grodzki i podsędek ziemski krakowski, poseł na sejmy.
Wywodził się z chełmskiej rodziny szlacheckiej, na początku XVII w. już rozrodzonej i zubożałej, piszącej się z Trębaczowa i Olchowca. Był wnukiem Stanisława, synem Wojciecha (zm. 1638), dziedzica części wsi Olchowiec, Kulik i Mogilnica w ziemi chełmskiej oraz części wsi Ciechanki w woj. lubelskim. Matką Ś-i była Maryna z Sosnowskich. Ś. miał pięciu braci: Floriana (zm. 1654 lub 1655), Aleksandra (zm. 1652 lub 1653), Felicjana (zm. 1652), Stanisława (zm. po 1666) i Seweryna, w zakonie Erazma od św. Józefa, karmelitę, oraz trzy siostry: Annę, zamężną za Janem Stapkowskim, Katarzynę, żonę Pawła Chądzyńskiego i Zofię, poślubioną Stanisławowi Górskiemu. Współcześnie żył także Wojciech Śmietanka, syn Wacława.
Ś. był już pełnoletni, gdy w r. 1627 wniósł w imieniu ojca protestację przed sądem grodzkim chełmskim. W r. 1631 ożenił się i usamodzielnił majątkowo, wchodząc w posiadanie części wsi Mogilnica; od tego czasu pisał się najczęściej z tej miejscowości. W r. 1632 sprawował funkcję poborcy podatkowego chełmskiego. W styczniu 1633 był jednym ze świadków zaprzysiężenia Hieronima Jełowickiego na urzędzie star. chełmskiego. W październiku t.r. został rozliczony i skwitowany ze sprawowanej funkcji poborcy podatków. Od lipca 1636 pełnił funkcję komornika ziemskiego granicznego chełmskiego i był nim przez kilka następnych lat. W r. 1637 objął urząd pisarza grodzkiego chełmskiego, a 13 IV t.r. złożył przysięgę urzędniczą. Marszałkował 25 VI 1640 sejmikowi relacyjnemu chełmskiemu. Był też t.r. deputatem chełmskim do Tryb. Kor. Sprawował funkcję marszałka sejmiku deputackiego 9 IX 1641, a na sejmiku relacyjnym w maju r.n. został obrany poborcą podatków w ziemi chełmskiej i pow. krasnostawskim, za co miał otrzymać wynagrodzenie w wysokości 700 zł; oddano mu także w roczną arendę wybieranie czopowego. Wybrany przez swoją ziemię na deputata do ustanowionej na sejmie 1641 r. komisji do opracowania projektu skrócenia procedur sądowych, wziął udział w jej pracach w Warszawie w październiku r.n. i na zakończenie podpisał stosowny dokument. Dziękując za wypełnienie tej funkcji, szlachta na sejmiku chełmskim 2 I 1643 obiecała zwrócić mu 300 zł, które wydał «jeżdżąc i mieszkając w Warszawie na tej korekturze». Po objęciu star. chełmskiego przez Jana Tomasza Krzywczyckiego, Ś. awansował we wrześniu t.r. na urząd podstarościego grodzkiego chełmskiego (pierwszą sesję sądową jako podstarości odbył 9 IX). Podczas sejmiku chełmskiego 12 IX 1644 został wybrany na deputata do Tryb. Kor.
Dn. 16 X 1645 zrezygnował Ś. z urzędu podstarościego chełmskiego. Wkrótce potem sprzedał wszystkie majątki w Chełmskiem i przeniósł się do woj. krakowskiego. Związany z Jerzym Sebastianem Lubomirskim, ówczesnym star. sądeckim, objął urząd pisarza grodzkiego sądeckiego, a po awansie Lubomirskiego na star. krakowskie otrzymał urzędy podstarościego i sędziego grodzkiego krakowskiego, na które 6 VI 1646 złożył przysięgę. Włączył się także w prace sejmiku woj. krakowskiego, działając na nim w interesie Lubomirskiego. Na sejmie 1647 r. wyznaczono go do komisji dla uregulowania sporów, do których dochodziło na pograniczu polsko-węgierskim. W lipcu t.r wszedł do komisji powołanej przez króla Władysława IV do zbadania sprawy gwałtownych zamieszek wywołanych w czerwcu t.r. w Krakowie przez studentów uniwersytetu, którzy zaatakowali dysydentów. Po śmierci Władysława IV, na sejmiku przedkonwokacyjnym 25 VI 1648 w Proszowicach, został wybrany do sądów kapturowych (z pow. krakowskiego). Dn. 15 XI r.n. otrzymał nominację na burgrabiego krakowskiego. Na sejmie 1649/50 r., oraz na następnych, na które posłował, reprezentował woj. krakowskie. Z ramienia sejmiku krakowskiego pełnił na początku r. 1650 funkcję deputata «do przesłuchania rachunków» (weryfikacji rachunków przedstawianych przez poborców). Z izby poselskiej sejmu 1650 r. wszedł do komisji do kontroli rachunków skarbu kor. Dn. 6 III 1651 ustąpił urząd burgrabiego krakowskiego Franciszkowi Ożarowskiemu. W poł. czerwca t.r. uczestniczył w naradzie zwołanej w pałacu biskupim w Krakowie przez bp. krakowskiego Piotra Gembickiego w związku z zajęciem 14 VI zamku w Czorsztynie przez Aleksandra Kostkę Napierskiego i buntowników chłopskich. W pochodzącej z kręgu Napierskiego satyrze „Oblężenie gniazda lwiego” uznano Ś-ę za współorganizatora ataku na Czorsztyn (przeprowadzonego 18 VI przez dragonów z chorągwi star. dobczyckiego Michała Jordana). Na polecenie Gembickiego Ś. ogłosił 21 VI w Krakowie uniwersał, wzywający szlachtę do stawienia się 27 VI zbrojnie w Krakowie. Zjazd odbył się, chociaż pojmanego Napierskiego przywieziono tego dnia do Krakowa. Ś. przewodniczył procesowi rozpoczętemu 1 VII przed urzędem grodzkim krakowskim, w którym przywódców buntu skazano na śmierć.
Ś. posłował na sejm nadzwycz. 1652 r. Na sejmie 1653 r. został wybrany do komisji do kontroli rachunków skarbu kor., a przed sądem sejmowym był jednym z oskarżycieli Jerzego Platemberga, star. czorsztyńskiego, którego szlachta krakowska obwiniała o zaniedbanie obowiązków w r. 1651 i narażenie województwa na straty. Na sejmiku relacyjnym 1653 r. w Proszowicach został deputatem do weryfikowania kwitów podatkowych, a także poborcą podatkowym. W r. 1654 posłował na sejm zwycz. (wszedł wówczas w skład komisji do sądów sejmowych) oraz na sejm nadzwycz. Na sejmiku relacyjnym w Proszowicach, 18 VIII t.r., powołano go do deputacji dla spisania kontraktów czopowego. Podczas «potopu» szwedzkiego, zapewne w grudniu 1655, złożył przez plenipotenta podpis na akcie poddania królowi Szwecji Karolowi X Gustawowi, chociaż Stanisław Temberski w swoich „Rocznikach” wymienił go wśród tych, którzy podążyli na Śląsk za królem Janem Kazimierzem. W październiku 1656 był obecny w obozie pod zajętym przez Szwedów Krakowem, gdzie na wezwanie króla i marszałka w. kor. Lubomirskiego zebrała się szlachta krakowska i sandomierska wraz z wojskiem kwarcianym, by wziąć udział w oblężeniu miasta. Sejmik w Proszowicach 11 IV 1658 rozliczył i skwitował go z funkcji poborcy, zapewniając przy tym o zwrocie zaległej części wynagrodzenia za wykonaną pracę (6442 zł). Posłując na sejm 1658 r., bronił Ś. na sesji 27 VII t.r. posła krakowskiego Stanisława Chrząstowskiego, ewangelika reformowanego, którego próbowano rugować z izby poselskiej na podstawie konstytucji o arianach. Wybrany przez sejmik 11 IX na jednego z kandydatów do urzędu podsędka ziemskiego krakowskiego, otrzymał 16 XI nominację królewską na podsędkostwo. Dn. 28 VI 1659 ponownie dostał urząd burgrabiego krakowskiego, ale już 6 VII t.r. scedował go Stefanowi Księskiemu, pisarzowi grodzkiemu krakowskiemu. Zapewne był już wtedy chory; 30 IX spisał testament oraz wyznaczył opiekunów (m.in. Lubomirskiego) swoich dóbr i dzieci.
Na podstawie działów majątkowych z r. 1639 po śmierci ojca Ś. uzyskał części we wsiach Olechowiec i Kulik; kolejne części tych wsi kupił od braci, Stanisława i Floriana, a w r. 1641 zbył je Wojciechowi Romiszowskiemu. W l. 1643—4 ponownie wszedł w posiadanie wsi Kulik, wykupując działy braci, Felicjana i Aleksandra. Miał kilka części wsi Mogilnica; jedną z nich (nabytą w l. 1639—40) ustąpił w r. 1644 Bartłomiejowi Kazanowskiemu, dworzaninowi królewskiemu. Opuszczając ziemię chełmską, zbył tamtejsze posiadłości Łukaszowi Wysockiemu, pisarzowi grodzkiemu lubelskiemu. W woj. krakowskim miał w l. 1646—7 wieś Mniszów w pow. proszowickim. W l. 1648—52 posiadał części we wsiach Imielno i Dzierszyn oraz folwark Kamieniec w pow. ksiąskim. Nabył także dwór na kazimierskim przedmieściu Podbrzezie. W l. 1647—51 dzierżawił od klarysek krakowskich miasto Skałę z kluczem wsi. Od Ożarowskiego kupił w r. 1651 na wyderkaf za 20 tys. zł wieś Wierzbno w pow. proszowickim. Przez krótki czas był właścicielem wsi Wysocice i Żarnowica (pow. krakowski) oraz części w Ulinie Małej (pow. ksiąski), które sprzedał w r. 1655. Ś. zmarł 7 X 1659.
Z zawartego w r. 1631 małżeństwa z Katarzyną, córką Jana Andrzejewskiego, dziedzica wsi Hańsko w ziemi chełmskiej, która wniosła mu 4 tys. zł posagu, miał Ś. synów: Michała Zbigniewa, nominowanego w r. 1698 na podsędka krakowskiego (urzędu nie przyjął), Stanisława (ochrzczony 20 III 1647, zm. młodo) i Rafała Gabriela (ochrzczony 23 VII 1651) oraz córki: Annę, żonę od r. 1651 Wojciecha Drozdowskiego, pisarza grodzkiego krakowskiego, powtórnie zamężną za Janem Michałem Strzałką, Aleksandrę, wydaną w r. 1655 za Franciszka Krasuskiego, Krystynę (zm. 27 VI 1714), która w r. 1648 wstąpiła do zakonu norbertanek zwierzynieckich, a w r. 1650 przyjęła śluby zakonne, i Teresę Annę (ochrzczona 25 III 1649).
Borkowska, Leksykon zakonnic, II; Niesiecki, VIII; Urzędnicy, IV/2; — Ciesielski T., Sejm brzeski 1653 r., Tor. 2003; Częścik Ł., Sejm warszawski w 1649/50 roku, Wr. 1978; Kersten A., Na tropach Napierskiego, W. 1970; Kraszewski I., Deputaci do Trybunału Koronnego w latach 1626—1646. Przyczynek prozopograficzny, w: „Trzeba dyscypliny — bez niej nie da się pasji składnie wyrazić…”. Studia z dziejów nowożytnych, P. 2012 s. 229—71; Kubala L., Szkice historyczne. S. I, W. 1901 s. 304—32; Louis J., Wieś Paczółtowice, Kr. 1874 s. 107—15; Matwijów M., Poddanie się szlachty województwa sandomierskiego Karolowi Gustawowi w 1655 roku, „Studia Hist.” T. 37: 1995 z. 2 s. 179; Ochmann-Staniszewska S., Staniszewski Z., Sejm Rzeczypospolitej za panowania Jana Kazimierza Wazy, Wr. 2000 I—II; Szczotka S., Powstanie chłopskie pod wodzą Kostki Napierskiego, W. 1951 s. 89 i n.; Śreniowski S., Z zagadnień ideologii prawno-ustrojowej w Polsce w XVII wieku, „Czas. Prawno-Hist.” T. 6: 1954 z. 2 s. 227; Ternes J., Sejmik chełmski za Wazów (1587—1668), L. 2004; Urban W., Sztuka pisania w województwie krakowskim w XVII i XVIII wieku, „Przegl. Hist.” T. 75: 1984 z. 1 s. 45—6 (dot. żony); — Akta sejmikowe woj. krak., II; Akta sejmikowe ziemi chełmskiej 1572—1668, Oprac. W. Bondyra i in., L. 2013; Lustracja województwa krakowskiego 1659—1664, Oprac. A. Falniowska-Gradowska, F. Leśniak, W. 2005 cz. 3; Materiały do powstania Kostki Napierskiego 1651 r., Oprac. A. Przyboś, Wr. 1951; Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja w Polsce. Dwaj młodzi Wazowie, W. 1972; Radziwiłł, Pamiętnik, III; Rejestr poborowy województwa lubelskiego. Powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620, Oprac. J. Kolasa, K. Schuster, Wr. 1958; Rejestry gospód w Krakowie z lat 1632 i 1649 ze zbiorów Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie i Biblioteki Jagiellońskiej, Oprac. K. Follprecht, Kr. 2005; Vol. leg., IV 52—3; Temberski, Roczniki; Z dawnych metryk katedry na Wawelu w Krakowie. 1: Metryki chrztu 1598—1699, „Mies. Herald.” T. 5: 1912 nr 3—4 s. 40; Zbiór aktów do historii ustroju sądów prawa polskiego i kancelarii sądowych województwa krakowskiego z wieku XVI—XVIII, Oprac. S. Kutrzeba, „Arch. Kom. Prawn.” T. 8: 1909 cz. 2; — AGAD: Arch. Zamoyskich, sygn. 449 s. 126—7; Arch. Narod. w Kr., Oddz. na Wawelu: Castr. Crac., Inscriptiones, t. 263 s. 496—7, 1086—9, 1339—44, 1352—3, 1710, t. 264 s. 67, 152—4, 166—7, t. 265 s. 661—6, 1496—7, 1503—6, t. 266 s. 1936, t. 267 s. 283—4, 325—7, 616—18, t. 268 s. 960, 998—1001, 1258, t. 269 s. 108, 116—18, 1021, 1405—7, 1547, 1730, t. 270 s. 299—301, t. 271 s. 1142—6, 1159—61, t. 272 s. 669—71, 819—23, 985—7, 1470—2, t. 273 s. 301—2, 574—5, 814—19, 855—7, 875—7, 891—3, 1090—5, 1164—6, 1321—2, 1605—9, t. 274 s. 323—5, 677, 1060—4, t. 275 s. 461—4, 1285—9, 1624—9, 2405—6, 2456—8, 2496—7, t. 276 s. 148—9, 1585—6, 1612—13, 1703—9, 1437—48, 1829—31, 1867—8, 2422—3, t. 277 s. 748—50, 940—2, 1002—4, 1092—4, 1923—6, 1943—61, 2153—6, 2768, 2977—80, 3145—63, t. 278 s. 971—2, t. 279 s. 769—72, 1957—9, 1998—2003, t. 280 s. 182—4, 325—7, 1257—8, t. 281 s. 233—6, 968—70, 1742—7, t. 282 s. 189—91, t. 283 s. 401—31, t. 286 s. 2151—7, 2345—51, t. 289 s. 533—4, 1928—31, t. 290 s. 120—2, 1501—2, t. 291 s. 2686—8, 2765—72, t. 292 s. 2388—94, 2397—400, t. 293 s. 611—3, Castr. Crac., Relationes, t. 72 s. 2388—9, t. 73 s. 35, 360, t. 74 s. 1448, t. 75 s. 479—80, 522—5, 573, 1700, t. 77 s. 259, 486, 876—7, t. 79, s. 587—8, 994—6, 1007, t. 82 s. 1458—60, t. 85 s. 496—7, 597—9, t. 86 s. 1413—16, 2309—11, t. 88 s. 276—80, t. 90 s. 270; AP w L.: Castr. Chelm., Inscriptiones, t. 19 k. 231v—2, t. 20 k. 11—12, 58v—60, 221—1v, 440, 561, 573—3v, 621v, 682v—4, 751v, 831—1v, 856—7v, t. 21 k. 29, 36, 74—6v, 239—40v, 605—5v, t. 22 k. 9v, 88—8v, 154—5, 216—16v, 236—7, 321v—2, 350v, 359v, 366—6v, 393—3v, 412, 433, 439, 450, 469—9v, 486—7v, 527v—8, 664—4v, t. 23 k. 96—8, 121—36, 141—53, 164—73, 246—52, 302—5, 311—18, 327—8, 382—7, 438—40, 475—82, 493, 509—13, 532, 542—50, 756—62, 825—6, 882—3, 930—1, 940—2, 988, 1046—7, 1071, t. 24 k. 20—20v, 30v—1, 76, 117v, 124v—5v, 131—3v, 142—2v, 168—73, 202—4, 206v—9, 216—16v, 221v—3, t. 25 k. 58—61v, 93v—4v, 134v—46v, 151v—3, 198v—9v, 205v—6, 231v, 255v—7v, 275—6, 293v—4, 452—3v, 476—7, 533—4, 557—8, 584—5, 603v, t. 26 k. 404, 523v, t. 27 k. 115—20, 204v—5, 240—3, 530v, 544v, 535—5v, 600—1, t. 28 k. 62v—3, 311v—12, 479—84, t. 29 k.12v—13v, t. 40 k. 105, Castr. Chelm., Relationes (RMO), t. 61 k. 7—7v, 102—2v, 190—1v, 215—16, 255—5v, 315, 535—5v, 558v—60, 735, 985v—6v, 988v—9, t. 64 k. 1, 181v—2v, 281—2v, t. 65 k. 1, 28—9, 126—7, 132v—3, 146, 204v—6, 307v, 407, 704v, t. 74 k. 142v—3, 240v—1, 293—4, 384v—6, 437v—8v, 457—8, 993v—4, 999v—1000, 1027—7v, 1110v—11, 1121v—2, Castr. Chelm., Relationes (RMO) — Luźne, t. 1 k. 90—1, 130—30v, 139, Castr. Chelm., Videndaria, t. 1 k. 1, 2v, 32, 55, 176, 178, 187v—8, 201v—2, 273v, 283, 342, 349v, 402v, 407v—8v, 414v, 435v, 517, 519, 523, t. 3 k. 1—1v, 21v—2, 51v—2, 58, 61, 84, 190, 235—5v, 243, Castr. Lub., Inscriptiones, t. 76 k. 184—7v, 295v, t. 77 k. 1191, t. 78, k. 513—14, 598v, t. 79, k. 1305—6, t. 80 k. 896, t. 86 k. 50v—1, 132—4, t. 89 k. 967v—8, t. 91, k. 130v—1, 411—12, 617—18v, t. 92 k. 780v—1, 789—90, t. 98 k. 384—5v, t. 101 k. 394v, 504v, 838.
Mariusz Lubczyński